Πέμπτη 7 Οκτωβρίου 2010

Δ. ΣΟΛΩΜΟΣ , ΜΟΥΣΑΙΟΣ ΚΑΙ SCHILLER:ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΔΙΑΚΕΙΜΕΝΙΚΟΤΗΤΑΣ



Ο Διονύσιος Σολωμός ήδη από τα φοιτητικά του χρόνια στην Ιταλία έκανε την πρώτη του απόπειρα εμφάνισης στο χώρο της λογοτεχνίας, γράφοντας ποιήματα στα ιταλικά κάτω από τον τίτλο Rime improvissate. Μετά την ολοκλήρωση των σπουδών του και ερχόμενος στην Ελλάδα, στην προσπάθειά του να ασκηθεί στην ελληνική γλώσσα διάβασε- μεταξύ των άλλων- τους αρχαίους έλληνες συγγραφείς, τα θρησκευτικά κείμενα, την κρητική λογοτεχνία και τα δημοτικά τραγούδια. Από την άλλη, η επίδραση που άσκησε πάνω του ο πρώτος του δάσκαλος Rossi, αλλά και το κίνημα του Ρομαντισμού στιγμάτισαν το Σολωμό, κάτι που είναι εμφανές και στο έργο του.
Ο Κρητικός του Σολωμού, λοιπόν, έργο δραματικό, αφηγηματικό, λυρικό και συγκεκριμένα ο κεντρικός του ήρωας, ο ναυαγός κρητικός, το σκηνικό δηλ. η θάλασσα, οι αντιμαχόμενες δυνάμεις της φύσης και, από την άλλη, το ερωτικό στοιχείο και η σχέση του με την αρραβωνιαστικιά του, όλα αυτά θυμίζουν έντονα- όπως και πολλοί μελετητές έχουν παρατηρήσει- το γνωστό αρχαιοελληνικό μύθο με την Ηρώ και το Λέανδρο.
Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, η Ηρώ υπήρξε ιέρεια της Αφροδίτης και κατοικούσε στη Σηστό, κοντά στον Ελλήσποντο. Ο Λέανδρος κατοικούσε στην Άβυδο, μια πόλη νότια της αρχαίας πόλης Λαμψάκου (συμμάχου των Αθηνών), στα στενά του Ελλησπόντου. Οι δύο νέοι ερωτεύτηκαν ο ένας τον άλλο και κάθε βράδυ ο Λέανδρος διέσχιζε κολυμπώντας τον Ελλήσποντο για να συναντήσει την αγαπημένη του. Η Ηρώ, με τη βοήθεια της τροφού της, άναβε κάθε βράδυ έναν πυρσό, ώστε ο φως του να βοηθά το Λέανδρο προκειμένου να μην χάσει το δρόμο. Το ζευγάρι, όμως, όταν έφτασε ο χειμώνας για να μην τεθεί η ζωή του Λέανδρου σε κίνδυνο κολυμπώντας στην τρικυμισμένη θάλασσα, συμφώνησε να ξανασυναντηθεί με τον ερχομό της Άνοιξης. Η Ηρώ, όμως, το επόμενο βράδυ ξανάναψε τον πυρσό είτε από συνήθεια, είτε διότι λησμόνησε την υπόσχεση που είχαν δώσει. Ο Λέανδρος, παρασυρόμενος, πίστεψε πως το άναμμα του πυρσού μεταφράζεται σε κάλεσμα από την πλευρά της αγαπημένης του. Έτσι, πέφτει στη θάλασσα για να φτάσει κολυμπώντας στην Ηρώ. Οι αντίξοες καιρικές συνθήκες, όμως, δε στάθηκαν σύμμαχος στο Λέανδρο, ο οποίος πνίγηκε και ξεβράστηκε από το κύμα.
Το δράμα αυτό με το ερωτευμένο ζευγάρι κίνησε το ενδιαφέρον πολλών λογοτεχνών. Ήδη τον 5ο μ.Χ αι. ο Μουσαίος γράφει "τα καθ' Ηρώ και Λέανδρον". Για το ποίημα αυτό βλ και την ιστοσελίδα:http://users.uoa.gr/~nektar/history/tributes/ancient_authors/Musaeus/hrw_kai_leandros.htm
Από το ευρωπαϊκό πνευματικό στερέωμα τόσο ο λόρδος Μπάυρον, όσο και ο Friedrich Schiller έγραψαν ποιήματα, εμπνευόμενοι από το δράμα του Λέανδρου και της αγαπημένης του.

Παρατίθεται εδώ η πρώτη στροφή της μπαλάντας του Schiller:
Hero und Leander
Friedrich Schiller

Seht ihr dort die altergrauen
Schlösser sich entgegenschauen,
Leuchtend in der Sonne Gold,
Wo der Hellespont die Wellen
Brausend durch der Dardanellen
Hohe Felsenpforte rollt?
Hört ihr jene Brandung stürmen,
Die sich an den Felsen bricht?
Asien riß sie von Europen;
Doch die Liebe schreckt sie nicht.

Σε ποια συμπεράσματα θα οδηγούσε η σύγκριση του "Κρητικού" του Σολωμού και του μύθου με την Ηρώ και το Λέανδρο;

Στη φωτογραφία αριστερά: ο Λέανδρος νεκρός δίπλα στη θάλασσα, δεξιά: ο Schiller.
πηγή φωτογραφιών: wikipedia και www.hellenica.de.

12 σχόλια:

ΓΙΑΝΝΗΣ Β. ΚΩΒΑΙΟΣ είπε...

Εύγε, Μαριάννα! Πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία!

τσετσιλα χριστινα είπε...

Κατα την αποψη μου, τα δυο ποιηματα εχουν κοινο περιεχομενο.Απο την μια ο Κρητικος παλευει μανιωδως για να σωθει απο τα κυματα για να βγει στη στερια, και να σωσει την αγαπημενη του, και ο Λεανδρος προσπαθει να περασει στην απεναντι μερια του Ελλησποντου προκειμενου να ζησει μερικες στιγμες με την καλη του παρ'ολες τις αντιξωες συνθηκες.Ο Κρητικος φτανοντας στο τελος της ιστοριας του συνειδητοποιει οτι η καλη του δεν καταφερε να μεινει στη ζωη προσπαθωντας να φτασει στη στερια ενω στην ιστορια του Λεανδρου με την Ηρω, ο Λεανδρος στην προσπαθεια του να συναντησει την αγαπημενη του, πνιγεται.Στα δυο κειμενα βλεπουμε το στοιχειο της διακειμενικοτητας!

ΟΚΤΑΒΙΑ είπε...

Πολύ καλά Χριστίνα. Σωστές οι παρατηρήσεις σου !

Φλώρου Αφροδίτη είπε...

Τοσο η ιστορια του σολωμικου εργου οσο και αυτη του συγκεριμενου μυθου εκτυλισσεται γυρω απο κοινο θεματικο αξονα. Ενας ανδρας ο οποιος παρα τισ αντιξοεσ συνθηκες παλευει ειτε για να συναντησει ειτε για να σωσει την καλη του. Και στις δυο περιπτωσεις το κινητρο που ωθει τους ηρωες σε παρατολμες πραξεις (ο κρητικος κινδυνευοντας να χασει τη ζωη του για να σωσει τη ζωη της αγαπημενης του, και ο Λεανδρος αψηφωντας τις κακουχιες επιδιωκοντας να βρεθει κοντα της) ειναι ο ερωτας γεγονος που φανερωνει την επιδραση του ρομαντισμου και στα δυο εργα. Επιπλεον βλεπουμε πως και στις δυο περιπτωσεις οι καταληξη ειναι κοινη. Ο κρητικος φτανει στη στερια και συνειδητοποιει το θανατο της κορης, ενω ο Λεανδρος καταληγει ο ιδιος νεκρος στη στερια. Κανενας απο τους δυο ηρωες δεν πραγματοποιει το στοχο του. Επιπροσθετο στοιχειο διακειμενικοτητας αποτελει το στοιχειο της φυσης, το οποιο και στα δυο εργα συμμετεχει ενεργα στην εξελιξη της ισοτριας. Στον κρητικο βλεπουμε η καιρικες μεταβολες να επιδρουν στον ψυχισμο του ηρωα και ενιοτε να επικαλειται τη φυση ως συμμαχο του (αστροπελεκι μου καλο για ξαναφεξε παλι). Στο μυθο βλεπουμε τα στοιχεια τησ φυσης να παιζουν εξισου καθοριστικο ρολο αφου ο θανατος του Λεανδρου οφειλεται στην τρυκιμια της θαλασσας. Τελος, το στοιοχειο του φωτος αναφερεται εντονα και στα δυο εργα καθως στον Κρητικο η παρουσια της φεγγαροντυμενης συνοδευεται απο απλετο φως (Τοτε απο φως μεσημερνο η νυχτα πλημμυριζει) οπως και στο μυθο η υπαρξη φωτος υπαγορευε στον ηρωα να κινησει να βρειτην καλη του.

ΟΚΤΑΒΙΑ είπε...

Τέλεια, Αφροδίτη!

Terekis είπε...

Οι διαφορες που θα με επισημανω εινε οι ακολουθες
1.Επιρροη απο ρομαντικη σχολη[ταση εξιδανικευσης ερωτα[
2.Και οι 2 ηρωες προσπαθουν να πετυχουν κατι για τις αγαπημενες τους παρα τις δυσχαιριες
3.Κλιμακωτο φως στο Σολωμο φως δειχνει στον ηρωα του Σιλλερ τον δρομο για την αγαπημενη του.Καιρια παρουσια φωτος απο κοινου και.......
οπως τονισανε ελλογα και ευστοχα οι αγαπητες συμμαθητριες εχουμε το στοιχειο της διακειμενικοτητας κλασσικο στοιχειο του Σιλλερ αλλα θαρρω και του Γκοετε

Με εκτιμηση,Μητσος

ΟΚΤΑΒΙΑ είπε...

Πολύ σωστές οι παρατηρήσεις! Βεβαίως, υπάρχουν και οι διαφορές, αλλά το γενικότερο μοτίβο είναι κοινό (το ερωτικό στοιχείο, στην εξιδανικευμένη του, ίσως, μορφή, οι αντίξοες καιρικές συνθήκες, ο αφηγηματικός χώρος, δηλ. το υγρό στοιχείο, η θάλασσα, ο θάνατος ενός από τους δύο ερωτικούς συντρόφους και άλλα).

Terekis είπε...

αντις για ομοιοτητες εγραψα το αντωνυμο!

Terekis είπε...

http://blogs.sch.gr/ailiadi/ pisteuo 8a sas fanei endiaferon

Alexandra Panagiotakopoulou είπε...

Διαβάζοντας τα δύο αυτά έργα βλέπουμε πως είναι έντονο το στοιχείο της φύσης, αφού και στις δύο περιπτώσεις η φουρτουνιασμένη θάλασσα είναι βασικό στοιχείο της ιστορίας. Επίσης παρατηρούμε ότι τα έργα είναι επηρεασμένα απ’ τον ρομαντισμό μιας και οι δύο άντρες παρακινούνται από τον έρωτα και διακινδυνεύουν την ζωή τους για αυτόν. Ένα ακόμα στοιχείο διακειμενικότητας είναι το φώς, το οποίο χρησιμοποιείται στον μύθο για να καλέσει η Ηρώ τον Λέανδρο και στον κρητικό για να συνοδεύσει την εμφάνιση της φεγγαροντυμένης. Κοινό είναι επίσης και το τραγικό τέλος των δύο έργων, όπου ο θάνατος χωρίζει τους αγαπημένους, με την διαφορά ότι στον κρητικό πέθανε η γυναίκα ενώ στον μύθο ο άντρας.

ΟΚΤΑΒΙΑ είπε...

Πράγματι, το ιστολόγιο, στο οποίο παραπέμπεις είναι αρκετά ενδιαφέρον.Το επισκέφθηκα ήδη. Ευχαριστώ.

ΟΚΤΑΒΙΑ είπε...

Αλεξάνδρα, σωστή και πλήρης η απάντησή σου. Πολύ καλά!